Ngay trong khu vực Quần thể danh thắng Tràng An – Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới tại Ninh Bình có một ngôi đền vô cùng đặc biệt. Đền Thượng Thái Sơn - nơi thờ công chúa nước Lào với danh xưng Nhồi Hoa công chúa, được nhân dân sùng bái như một danh nhân đất Việt.
Đền Thượng Thái Sơn tọa lạc trên đỉnh đồi, nằm giữa không gian làng quê yên bình với núi đồi hùng vĩ. Đường đi lên đền được bao quanh cây cối xanh mướt, cho bạn trở về một không gian tĩnh lặng, êm đềm.
Đền nằm tiếp giáp với các ngọn núi: núi Hóe Vụng (phía Nam), núi Mỏ Phượng (phía Đông), núi Chon Gà (phía Bắc). Đền quay hướng Nam, được xây dựng vào thời Hậu Lê và đã được trùng tu nhiều lần.
Vì sao lại có đền thờ của công chúa nước Lào tại đây? Theo sử cũ ghi lại, dưới thời Vua Lê Thánh Tông (hiệu Hồng Đức 1460-1497), Công chúa Nhồi Hoa được vua cha giao trách nhiệm đưa sang và huấn luyện một đàn voi cho Đại Việt. Tuy nhiên, khi giao xong đàn voi, trên đường trở về không may công chúa bị lâm bệnh.
Công chúa Nhồi Hoa lâm bệnh tại khu vực đồi Đền. Khi ấy các binh lính phải hạ trại đóng hai đồn thành dinh lũy để lo thuốc thang cho bà. Sau một thời gian được cá thái y hết lòng cứu chữa nhưng bệnh tình không thuyên giảm. Công chúa đã qua đời tại trại đóng trên đồi Đền.
Được sứ giả báo về triều đình Đại Việt, vua Lê Thánh Tông đã cho cho quân thần về làm lễ, an táng tại khu vực đồi Đền, xây khu lăng mộ và cho lập đền thờ công chúa ngay tại đó. Trải qua hàng trăm năm, ngôi đền thờ của công chúa Nhồi Hoa đã được xếp hạng di tích cấp tỉnh, thành phố.
Hiện nay di tích gồm 3 tòa, tòa Trung Đường và Hậu cung còn giữ nguyên vẹn kiến trúc “Tiền đao Hậu đấu”. Kiến trúc với mái ngói lợp vẩy, cửa được làm theo lối chân quay và có then cài. Các bậc cửa được làm bằng gỗ cao hơn 30cm. Mái được nâng đỡ bởi hệ thống 4 cột cái cùng 12 cột quân, tất cả các cột được làm hoàn toàn bằng gỗ lim và được chạm khắc rất tinh xảo.
Ngoài ra, di tích đền Thượng Thái Sơn còn lưu giữ được ban thờ có ảnh công chúa chạm trên gỗ và nhiều đồ thờ có giá trị. Đặc biệt là 04 sắc phong triều Nguyễn, trong đó có sắc phong vào ngày 12 tháng 1 năm Tự Đức thứ 6 (1852) phong cho bà mỹ tự “Linh Quang Huyền Cảm Diễm Quyên Nhàn Uyển chi thần”. Sắc phong ngày 25 tháng 7 năm Khải Định thứ 9 (1924) Bà được phong là Thượng đẳng thần.
Hàng năm, tại di tích diễn ra lễ hội truyền thống vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Lễ hội ngoài phần rước kiệu quanh làng, tổ chức tế còn kết hợp nhiều trò chơi dân gian. Trong lễ hội đặc biệt có phần múa hát theo điệu Chăm Pa (điệu múa hát cổ truyền của nước Lào) để tưởng nhớ về công lao của công chúa Nhồi Hoa và bảo tồn và tôn vinh truyền thống tốt đẹp hai dân tộc Việt - Lào.
Lăng Công chúa nước Lào nằm cạnh bên đền thờ. Vào các ngày rằm, mùng một nhân dân trong vùng đều dọn dẹp khuôn viên đền và thắp hương lễ bái, sùng kính Công chúa Nhồi Hoa như một danh nhân đất Việt.
Ngôi đền thờ Công chúa nước Lào là di tích lịch sử, văn hóa đặc biệt minh chứng hiện thực về tình đoàn kết giữa hai dân tộc Việt - Lào. Di tích luôn được chính quyền, nhân dân trong vùng trông coi, bảo vệ, trùng tu tôn tạo, hàng năm thu hút lượng khách lớn đến tham quan. Tới Ninh Bình bạn có thể sắp xếp đến đây để tưởng nhớ về vị công chúa nước láng giềng cũng như cảm nhận không khí linh thiêng nhẹ nhàng.
Nguồn tham khảo: Dân trí/Thái Bá
